Indultu ba Prizioneira Lucia, Desizaun PR Sala ba Kondenadu Korruptu

Husi : Florencio Ximenes

DILI: Sosiedade Sivil no deputadu sira iha bankada Parlamentu Nasionál hatete, Prezidente Repúblika iha kompetensia fó indultu ba prizoneiru sira ne’e tuir Konstituisaun, maibé konsidera desizaun ne’e sala ba kondenadu korruptu hanesan eis Ministra Lucia Lobatu.

Entetantu, Primeiru Ministru Interinu, Fernando La Sama de Araujo no Xefi Caza Sivil, Fidelis Magalhaens konsidera desizaun ne’e tuir konstituisaun RDTL. 

Tuir Fidelis katak, desizaun PR nian bazeia ba rajaun umanitaria forte no kreadibel, ne’ebé la trava desizaun judisiál. 

Maibé, Organizasaun Naun-Govermental Lalenok Ba Ema Hotu (LABEH) no Luta Hamutuk konsidera desizaun ne’e hamate ona dignidade Prezidente Repúblika rasik. 

Diretór Ezekutivu LABEH, Gil Da Silva Guterres hatete, LABEH la kontente tebes ho desizaun Prezidente Repúblika Taur Matan Ruak ne’ebé fó indultu ba prizoneira Lucia Lobatu iha selebrasaun loron Konsulta Popular 30 fulan-Agostu tinan ida ne’e. 

Gil konsidera desizaun PR Taur fó indultu ba kondenadu korruptu eis Ministra Justisa Lucia Lobatu ne’e hanesan toleransia ba korruptu sira.

“Ami la kontente tanba desizaun Presidente Repúblika fó indultu ba Lucia Lobato ne’ebé tama prizaun tanba komete korupsaun maibé ita fó indultu ne’e hanesan insulta boot ida ba Estadu no Nasaun liliu prinsipiu demokratiku nasaun nian,”dehan nia liu husi konferensia imprensa iha edefisiu LABEH -Comoro, horisehik.

Maski nune’e, LABEH respeitu ba desizaun PR nian tanba hanesan direitu progregativu katak direitu ne’ebé garantidu iha Konstituisaun RDTL nian.

Maibé, nia lembra, haree ba kompromisiu PR rasik durante iha kampaña dehan katak “Ha’u sei la fó indultu ba ema kriminozu sira, ema korruptu sira hanesan Prezidente Jose Ramos Horta halo”.

“Ida ne’e ita nia Prezidente Repúblika ko’alia hela de’it no bebeik hela inklui repete hela iha nia kampaña sira,”nia lamenta.

Nia akresenta, Prezidente Repúblika ne’ebé LABEH admira durante tinan tolu (3) tanba kada tinan iha loron 21 too 22 fulan-Agusto halo deklarasaun asset ba Tribunál Rekursu.

“Mais buat sira ne’e la vale hotu kuandu Prezidente Repúblika fó indulto ba Prizoneira Lucia Lobatu,”nia garante.

“Los iha kodiku penal artigu 122 ko’alia kona ba indultu ka hasai tiha ema husi prizaun, mas ida ne’e ita ko’alia kona ba dadur ka prizoneira ne’ebé tama tanba komete públiku korupsaun”.

Nia afirma, fó indultu ba prizoneira komete korrupsaun ne’e izemplu fó ba nasaun no komitmentu inklui prinsipiu saida atu Prezidente Repúblika husik hela no hametin.

Maibé, antes ne’e, Ministru Justisa Dionisio Babo mós ko’alia kona ba Konstituisaun no dekretu lei ne’ebé sai tiha ona ba públiku. 

Ministru Babo hatete, Prezidente Repúblika fó indultu ba prizoneiru na’in lima (5) ne’e bazeia ba direito Predikatoriu ne’ebé hakerek iha konstituisaun RDTL.

“Ne’ebé ha’u hatene katak dekretu ne’e sai tiha ona maibé ami seidauk simu karta ida husi Prezidente Repúblika,”dehan nia.

Aliende ne’e, LABEH mós rekoñese antes prizoneira Lucia Lobatu tama prizaun moras ona maibe fo indultu ba Lucia Lobatu laos uniku opsaun.

“Ita bele fó opsaun rua hanesan tahanan ruma atu nia bele goza oportunidade exlusivu hodi halo tratamentu saude ou livre kondisional para ita bele eduka hela semak halo korrupsaun nia tama ba prizaun,”tenik nia.

Nia dehan, valor KAK, MP no PDHJ iklui Tribunál laiha ona tanba lori korruptu sira ba prizaun pois Prezidente Repúblika ba hasai fali.

“Ita hamate tiha ona prinsipiu instituisaun ne’ebé ita harii atu hamate no kombate korrupsaun,”.

Gil dehan,Tribunal fo Pena ne’e iha Tinan 5 ba Lucia Lobatu ne’e tuir lolos livre iha iha loron 22 fulan-Janeiru 2018 tanba Preizoneiru Lucia Lobato foin tama iha 22 fulan-Janeiru 2013.

Nia informa, foin tinan 1 fulan 6 metade husi pena mós seidauk too tan maibé Christopher Henry Samsom ne’ebé eziste hamutuk ho LABEH atu luta ba kombate Korrupsaun.

“Ba kazu ida dehan konspirasaun politiku ida kona ba falsifikasaun dokumentus ba husik nia iha prizaun tinan 3 fulan 6, agora liu tiha ona nia metade pena fulan 19 tiha ona tuir lolos nia livre ona,”dehan nia.

“Ha’u laos kestiona ida ne’e atu fo livre ba Christopher maibé ha’u husu favor ba Prezidente Repúblika atu esplika ofisialmente razaun fundametu saida mak husik dadur Lucia Lobatu”.

Iha fatin ketak, Peskizador Luta hamutuk, Zenilton Neves hatete, Prezidente Repúblika iha direitu priodikativu atu fó indultu no nia haree merese ona no la viola konstituisaun.

“Ami haree katak direitu Prezidente Repúblika iha duni maibé tenke haree kazu antes fó indultu tanba kazu eis Ministra Justisa Lucia Lobatu komete korrupsaun maske osan kiik maibé presiza halo nia senteze tuir data determinadu,”dehan nia.

Tanba tuir nia, fó indultu ba prizoneira komete kazu korrupsaun sei fó prezente la diak iha futuru.

“Autor korrupsaun bo’ot mos aban bairua ita sei fo indultu n’ebe loke ona dalan ba korruptor sira”,tenik nia.

“Ami nia hanoin kazu koruupsaun ne’e hanesan krime extra-ordinariu ne’ebe ita labele uza dalan indultu”.

Nia afirma, prizoneira Lucia Lobatu koopera di’ak liu ho justisa maibé labele fó indultu tanba komete korrupsaun ne’ebé tenke fó zero toleransia.

Entretantu, Vise Prezidente Komisun A, Arão Noe De Jesus mós hatete, desizaun Prezidente ne’e tuir konstituisaun RDTL.

Maibé nia afirma, Prezidente Repúblika nia kompetensia mak atu fó redusaun ba prizoneira sira la’os halo indultu hodi livre.

“Indultu ne’e normalmente fó ba prizoneiru sira maibé la haree karakter involvimentu kazu hanesan nia komete korrupsaun, violasaun domestika no na’ok sasan no oho ema tanba indultu ne’e inzeral,”nia afirma.

Entretantu, Primeiru Ministru Interinu, Fernando La Sama de Araujo hatete, prizoneiru na’in lima inklui Lucia Lobato ne’ebé Prezidente Repúblika fó ne’e tuir kompetensia ne’ebé konstituisaun RDTL.

“Ha’u hanoin ne’e ema seluk labele fo kometariu tanba ne’e kompetensia propriu ne’ebe mak konstituisaun fo ba prezidente atu deside atu halo kaman ba prizoneiru no indultu,”tenik.

Tuir lei nia dehan, Governu mak propoin naran ba prezidente liu husi kriteria hanesan nia komportamentu no saude tanba governu mak besik liu prozoneiru mak presidente deside.

Antes ne’e, tuir Vise Prezidente Bankada FRETILIN, Josefa Pereira hatete, atu fó perdaun no indultu ba prizoneiru ne’e kompetensia Prezidente Repúblika tuir Konstituisaun, maibé dehan nia, Prezidente tenki analiza didi’ak ba tipu kazu ne’ebé prizoneiru sira involve.

“Ha’u hanoin para prosimu ne’e ita hanoin didiak no halo pertimbangkan didiak oituan no halo avaliasaun didiak mak ita bele fó indultu no fó ita nian klemensia ka perdaun ba kazu-kazu sira hanesan ne’e,”dehan nia.

Vise Prezidente Bankada CNRT, Domingas A. Da Silva ‘Bilou-Mali’ reforsa katak, desizaun PR Taur loke dalan ba koruptu sira ne’ebé dadaun nakonu iha Timor-Leste atu kontinua na’ok osan povu nian.

Membru Bankada Partido Demokratiku, Virgilio Hornai mós konsidera, desizaun PR Taur la justu, tanba fó de’it indultu ba prizoneira Lucia no prizoneira ida seluk ne’ebé uluk hamutuk ho Lucia (eis director MJ nian) husik nafatin iha prizaun.

https://www.facebook.com/pages/Jornal-Independente/231008046963525